Buổi xem ROOM có một diễn biến mà tôi muốn thấy nhất. Đó là có một nhóm cùng ngồi lại và trình bày cảm nhận theo vòng tròn.
Đây chính là thể thức “xem và phân tích”. Chất lượng ra sao không bàn vội. Điều quan trọng là đã thực hiện. Mà đã làm chắc chắn sẽ thu hái rất nhiều kinh nghiệm để dần dần càng về sau càng tốt hơn lần trước đó. Chất lượng của một buổi phân tích hẳn nhiên phụ thuộc rất lớn vào chất lượng người phân tích. Rõ hơn về mặt từ ngữ là năng lực cảm thụ điện ảnh, năng lực cảm thụ câu chuyện.
Buổi hôm nay phần lớn là các bạn ở tuổi thanh niên. Chỉ có mình tôi là đã ở bên kia sườn dốc. Điều đặc biệt là phần lớn xuất thân từ ngành tâm lý ở các trường đại học như ĐH KHXH&NV hay ĐH Y Dược TpHCM. Tôi cảm giác như mình đã đến đúng nơi, tìm đúng người. Một trong những quan tâm của tôi là “con nhà người ta”, họ đã thụ hưởng những gì từ nền học thuật (tâm lý học của nước nhà) và đang thực hành ra sao. Tôi đến với thái độ muốn lắng nghe, muốn có một cái nhìn sâu sát và một phần nào đó là đối chiếu với mình. Mặc dù hơi xấu hổ là nền tảng tâm lý của tôi phần lớn tích lũy từ đường phố (tự học, học lóm, học chui, học ké). Những gì không đi qua trình tự học phần, thi cử và bằng cấp xác nhận thì với tôi đều là "đường phố". Mà mảng tâm lý đó cũng chưa phải là cái toàn thể, chỉ là một góc riêng, một nhánh tẻ được gọi là “tâm lý học Phật Giáo”.
Trở lại với những tâm tình sau buổi chiếu, có khá nhiều bạn nói về mái tóc dài của Jack. Hẳn nhiên, còn nhiều đề tài khác đã được các bạn thổ lộ. Nhưng vì “mái tóc” với tôi là một vật dẫn khá quan trọng. Vì đạo diễn đã dùng vật dẫn này xuyên suốt chiều dài tác phẩm. Tính xuyên suốt tạo nên vị thế quan trọng. Cho nên, người nào đã phát biểu về mái tóc tôi đều chú ý, tôi ghim hết. “Vật dẫn” đó là cách sử dụng từ ngữ của tôi. Tôi tự tìm ra một lối mô tả đơn giản như vậy. Và “tìm vật dẫn” là một trong những kỹ thuật với tôi là căn bản, căn bản trong những nước đi căn bản, trong tiến trình mổ xẻ một bộ phim và theo sau đó chắc chắn có sự mổ xẻ về tâm lý. Nhưng trước khi bắt đầu với hoa lá cành. Tôi cần phải thăm dò gốc rễ. Và vì vậy, mổ xẻ trong ý nghĩa cơ bản nhất với tôi là mổ xẻ cấu trúc của một tác phẩm điện ảnh. Ở đây là cấu trúc 3 hồi. Hoặc đơn sơ và giản dị hơn là dùng trí nhớ để hồi tưởng dòng thời gian của tác phẩm.
Vật thể nào, đồ vật nào, một dạng thức vật chất hay một biểu tượng nào thường xuyên xuất hiện thì tôi gọi đó là “vật dẫn”. Vì chúng thay mặt người đạo diễn đang ẩn nấp ở phía sau máy quay để làm công tác dẫn chuyện. Có những vật dẫn chỉ xuất hiện trong một hồi. Có khi được dùng điệp lại để tạo nên ký ức. Có khi vật dẫn xuất hiện xuyên suốt bộ phim. Trong trường hợp của ROOM có vật dẫn nào nổi bật?
Không có gì khó khăn! Hầu như mỗi người đều có thể tìm thấy một vật dẫn nào đó. Với tôi đó là chiếc răng sâu. Răng sâu sẽ được thảo luận trong một dịp khác. Trong phần nhật ký này tôi tập trung vào mái tóc. Thuộc tính của tóc là dài. Đầu phim là như vậy? Còn cuối phim?
Tóc thể hiện cho tướng nữ và tánh nữ? Không phải lúc nào cũng vậy nhưng trong phim này cái ý đó rất rõ ràng.
Tại sao đạo diễn lại xây dựng nhân vật chính của mình có một tạo hình như vậy? Chắc chắn đó không phải là một sự tình cờ. Tôi tin rằng chỉ cần ngẫm sâu vào một số câu hỏi mà tôi vừa chép ghi thì hành trình trả lời sẽ là thiên lý. 10 năm. 20 năm cũng không hết. 10 năm. 20 năm cũng vẫn là chưa đủ. Và xem phim nếu chỉ là 1 lần thì không bao giờ thu hái được những trái cây ngọt ngào. Xem để giải khuây, xem để tìm quên thì có thể. Còn xem để học, để ngẫm, để tìm ra tính ứng dụng, để khai thác tài nguyên, để chế tác thành của báu cho chính mình thì 10 lần, 20 lần vẫn còn được gọi là ít ỏi.
Dĩ nhiên, nếu muốn cũng chỉ cần vài phút hay vài ngày là có câu trả lời. Nhưng mà thời gian ít thì câu trả lời cũng không có chiều sâu. Lượng và phẩm trong trường hợp này thì lại tỉ lệ thuận. Càng dành thời gian tìm hiểu nhiều bao nhiêu, câu trả lời càng thấu tận bấy nhiêu. Và vì vậy, một điều nhận ra rất rõ ràng, xem phim cùng phân tích phim không dành cho những trái tim nóng vội đưa nhau về buồng riêng thân mật. Hấp tấp, gấp rút, say nhanh chóng, mê mau lẹ thì xác suất có một mối tình thủy chung cũng gần về số không tròn chẵn.
Hãy cho tôi một người con gái, một người con trai biết chờ biết đợi trong liên hệ tình cảm này? Yêu điện ảnh? Yêu tâm lý? Đối tượng của cảm tình dành trao có thể khác đi nhưng bản chất yêu đương vẫn là một. Đó là kiên nhẫn, là khát khao, là dại khờ.
Điều gì ẩn sau mái tóc dài của bé Jack?
Nói ra thì dễ lắm. Tôi có thể nói nhưng tôi chưa muốn nói. Anh có thể nói. Em có thể nói. Nhưng xin đừng dừng lại với sự cảm thụ chỉ sau 1 lần xem. Hãy thả những vấn ghi như thả một con thuyền giấy vào dòng sông, vào trong dòng chảy tư duy mình. Và xin đừng ngừng dõi theo xếp gấp mong manh ấy!
Hãy để những bước chạy tư duy khởi những vòng quay. Trên muôn dặm miên trường. Con đường thiên lý. Con đường đi vào tâm hồn của trẻ thơ. 4 năm. 5 năm. 10 năm. 20 năm. Bao xa, bao nhiêu, bao lâu cũng được.
Tôi cũng sẽ lắng nghe tất cả câu trả lời. Tôi không từ chối bất kỳ một cơ hội nào để nghe một sự luận giải đằng sau mái tóc dài đó. Nhưng về phần tôi, sẽ khó có một câu trả lời sau cuối. Vì để trả lời sẽ là một hành trình không có đoạn kết. Đường xa không có gì ngần ngại, không có gì lẻ loi. Khi mà mặt trời tri thức luôn chiếu ánh trên đầu.
#Nhiên
