Có đến 2 rạp cùng chung 1 hệ thống gần kề nhau. Tôi biết chắc 1 rạp sẽ vắng hơn. Rạp đó cũng gần hơn nửa cây số. Nhưng tôi chọn rạp kia, rạp xa hơn và dự báo là sẽ đông hơn. Tôi cũng chọn giờ đêm. Tất cả đều là toan tính để có thể thu thập phản ứng của đám đông.
Sau lần xem thứ IV này, tôi có thể nói là mình đã hiểu tương đối dư ba của Song Lang trong lòng phần đông người xem. Một cái hiểu dù tương đối. Chưa chắc chắn. Nhưng đó là cái hiểu xảy ra ngay tại rạp. Bằng chính tai mắt của tôi, con tim tôi. Với tôi, từng ấy thu thập là đã đủ để tôi có một nhìn nhận độc lập, nguyên chất về chất lượng thực sự của bộ phim này.
Rạp hôm nay theo tôi đoán định cũng hơn 2/3. Tức không khác lắm so với lần xem thứ III của tôi. Tôi mong, rất mong là phim sẽ thuyết phục người ta đến rạp và quay lại như tôi. Nhưng niềm mong này tôi không làm chủ được. Đó là một thực tế mà không một ai có thể kiểm soát.
Với tôi, phản ứng của đám đông thì đã lấy đủ bằng chứng. Còn phản ứng của chính tôi thì hãy còn là một chặng đường dài. Dài hơn rất nhiều với chặng đường ra về khuya nay.
Khuya nay, cũng như lần III, lần IV này, tôi đi bộ. Khoảng cách từ rạp về nhà tầm khoảng 3 km cộng thêm 300m.
Không quá dài. Thời gian đi có lẽ nhanh thì 30 phút. Còn nhởn nhơ thì khoảng hơn 45 phút. Đường không đông. Khí trời dịu mát. Có mấy đoạn vỉa hè rộng rãi. Thật là một điều kiện toàn hảo cho một cuộc tản bộ mà đúng hơn là riêng dành cho những vòng quay điện ảnh tiếp tục chuyển động. Tôi đi và nhìn ngắm một bộ phim đang là…bên trong mình.
Có gì mới để ghi lại không? Có chứ. Đầu tiên là âm nhạc, cụ thể là phần nhạc không lời, phần hòa tấu soạn cho Song Lang. Ban đầu, tôi không đánh giá cao lắm. Đúng hơn là không ấn tượng. Có lẽ phần hát và nhiều âm thanh Sài Gòn hoài niệm đã chật ních tâm tư. Phải đến lần này thì chất nhạc đúng chất điện ảnh mới tan thấm. Tôi nghĩ tầm ảnh hưởng âm nhạc không lời rơi hết vào đoạn kết. Rất cần cảm xúc ở đây. Và phần nhạc đã lấp đầy. Tiến trình âm thanh đẩy cảm xúc tôi lên cao. Cần một cao trào. Nếu dịch sát nghĩa thì là cực khoái. Nhưng không có đỉnh cao nào cả. Âm nhạc níu tôi vào một khoảng không lưng chừng. Mọi thứ diễn ra tương tự với bộ phim. Sắp đặt có. Bậc thang có. Và tiếp theo là một lãng đãng nào đó không khiến người ta phải bật thành tên.
Bật khóc thì có lẽ không nên. Nhưng ít nhất là phải bật được tên gọi của thứ cảm xúc ấy. Yêu hay không yêu? Thương hay không thương? Yêu sâu? Thương sâu? Yêu thương ở đây không phải là mối tình giữa 2 nhân vật. Yêu thương ở đây là mối tình giữa nhân vật và người xem. Phải có phản ứng yêu đương đó xảy ra. Cái đó thì âm nhạc hòa tấu không làm được. Mà đúng ra là bộ phim. Giống như là một sự toàn vẹn không bao giờ đến, dừng ngay vậy. Sự toàn vẹn này không nhất thiết nằm ở cấu trúc, ở tình tiết. Sự toàn vẹn này nằm ở cảm xúc. Người ta thương được, yêu được nhân vật đó. Muốn vậy thì phải giăng đầy những thông tin, những lý do cho cuộc yêu? Tôi không đòi hòi một kết cuộc viên mãn trong tình tiết. Tôi đòi hòi sự trọn vẹn trong cảm xúc, có lý, có tình, trước nhất là phải hợp logic, phải rõ nét trong nhân quả tâm lý, trong xây dựng tiền truyện. Những gì người xem nhận được ở phút cuối cùng có phải là một nghệ thuật, một dạng cao tay ấn hay không? Hay là còn do một nguyên nhân nào khác? Tôi nghĩ không lâu nữa tôi cũng sẽ có câu trả lời rõ ràng.
Đó là phần nhạc từ khí cụ. Còn phần nhạc qua lời hát, 4 lần, cả 4 lần, không lần nào tôi không nín thở mỗi khi Linh Phụng cất lời ca. Diễn tốt và hát đều tốt. Một điểm cộng rất lớn và tôi hơi chủ quan nhưng cảm thấy đây là điểm sáng nhất của bộ phim này. Linh Phụng là nơi tôi níu bám để có một an ủi cân bằng với tất cả những dang dở rải rác. Một ca sĩ, hiểu biết về nhạc luật đã là một lợi thế rồi. Lại hát cải lương, chạm đúng vào tiếng lòng âm ỉ của tầng tầng lớp lớp người dân Nam Bộ. Tình yêu thương ấy, tình yêu tiếng Việt, tiếng nước nhà, là mạch nước ngầm sẵn có. Không cần quá gắng sức đâu! Không có nhiều áp lực đâu! Chỉ cần một nhát thôi, một nhát cuốc thôi, là phun trào.
Hẳn nhiên, cảm xúc của tôi không đến mức bùng nổ. Nhưng chúng rất vừa vặn, một vòng tròn đầy đặn của thương cảm, yêu mến. Lời hát khiến người nghe mềm ra, mềm ra. Còn tình yêu với tiếng nước non thì dâng đầy lên, đầy lên. Thật đáng để mà ngợi khen dù không quá khó khăn để nhận ra vài điều bất hợp lý ở một đoàn hát. Mà những bất hợp lý tôi nghĩ nhiều người, những con người của thời đó, năm đó, sẽ nhìn thấy và khai thác. Chỉ mong là họ khai thác bằng tình yêu. Tôi thì không biết, chưa trải nên tôi có phần không may hoặc cũng có thể may mắn là tôi tập trung vào những phần khác. Tôi nhìn thấy thêm một điều nữa khi kết thúc bộ phim. Cái tên Leon Le hiện lên rất nhiều lần ở đề mục âm nhạc. Anh hiệp cùng một người nữa để trở thành người viết lời ca cho toàn bộ phần hát của Linh Phụng. Một tương lai đầy triển vọng về một soạn giả đầy triển vọng của bộ môn cải lương. Ngành này có được phục sinh hay không phải chăng là rất cần những con người mang danh xưng “soạn giả”?
Cái tên Leon Le xuất hiện ở vai trò đạo diễn thì đã rõ ngay từ trước. Nhưng còn thêm một công việc nữa. Biên tập. Vừa là đạo diễn, vừa là biên tập. Tôi không biết chữ biên tập có đúng không. Nhưng tôi hiểu đại khái, đạo diễn là công việc ngoài phòng, có sự giao tiếp với nhiều người. Còn biên tập thì là công việc trong phòng, đơn độc. Sau những ngày ngoài phòng, gom thâu các đoạn phim rời rạc sẽ đến những ngày trong phòng, dựng thành một bản phim mượt mà. Khối lượng hai công việc chưa biết cái nào hơn cái nào nhưng đều khó nhằn, có thể gây kiệt quệ và tàn phá thể lực lẫn tâm lực. Thông thường, trong 1 phim, 2 công việc sẽ có 2 người đảm nhận. Ở Song Lang, chỉ 1 người và người đó làm một lúc 2 việc. Nguyên do vì sao tôi chưa biết. Nhưng tôi đã từng thử ngồi biên tập một trình ảnh chỉ khoảng 50 giây. Tôi ngồi ít nhất 8 tiếng vẫn chưa thấy thỏa lòng. Tôi mất đến 3 đêm mới có được kết quả ưng ý. Giống như tình cảnh một người nghiện ngập. Không thể nào rời xa được màn hình. Thị giác căng cứng. Đời sống hoàn toàn xáo trộn! Một bộ phim điện ảnh, phức tạp gấp 1000 lần và kéo dài hơn 100 phút với hằng trăm con người. Bao nhiêu diễn tiến này khiến cho tôi rùng mình. Tôi chẳng còn lòng dạ nào nghĩ tưởng đến một lời bình phẩm chôn dấu những ẩn ý bất thiện là vì vậy.
Khi tôi đi được khoảng 2/3 đoạn đường, tôi thấy Đình Minh Phụng. Có chữ Phụng liên quan đến Linh Phụng của tôi. Vậy là tôi dừng lại và lưu một bức ảnh. Tôi chẳng biết công năng của di tích này là gì. Bên trong ra sao? Hình thành từ bao giờ? Phải có một nguyên nhân mang tên Song Lang để có một kết quả là tôi đang đứng đây ngẫm nghĩ về nơi chốn này.
Và còn bao nhiêu những thực tại khác, bé nhỏ ẩn mình trong một thực tại lớn lao tên gọi Sài Gòn mà tôi chưa bao giờ đến bên và nhìn ngắm? Tôi còn phải đi bao nhiêu bước nữa đây, để hiểu, thực hiểu Sài Gòn?
Trong tháng 8, tôi có đến nghe một buổi nói chuyện của Trần Anh Hùng. Sau đó, vì hiếu kỳ, tôi tìm xem bộ phim do anh thực hiện. Tên là Cyclo. Cũng là một Saigon được phục dựng và khiến tôi mê mệt. Giờ là Song Lang. Cũng là một Saigon khác được phục dựng. Hiệu ứng, dư âm của cả hai trong tôi thế nào thì tôi cũng đã thấy rất rõ.
Có một thông tin bên lề khiến tôi lưu ý. Để tạo nên Cyclo, Trần Anh Hùng đã lang thang thơ thẩn khắp các hang cùng ngõ hẻm ở Saigon trong suốt 1 năm trước thời điểm bấm máy. Đây là một dạng thông tin rất dễ khoác lên màu sắc truyền kỳ. Chưa được kiểm chứng. Nhưng sau khi xem Cyclo, niềm tin tôi dễ dàng nên hình. Và tôi còn viết xuống một công thức nữa. Anh bước bao nhiêu ở thành phố đó thì anh sẽ tạo ra bao nhiêu âm vang tương tự khi anh phục dựng thành phố đó lên phim. Thử áp dụng, tôi hỏi:
- Quang Dũng đã bước bao nhiêu bước tại Đà Lạt để làm nên Tháng Năm Rực Rỡ?
Tôi lại hỏi:
- Leon Le đã bước bao nhiêu bước tại Saigon để làm nên Song Lang?
Dĩ nhiên, đây không phải là câu hỏi hướng đến đối tượng được hỏi. Tự thân câu hỏi cũng đã là lời giải. Số bước chân của họ, hay là một hoạt động dấn thân trực tiếp nào khác, tất cả sẽ hiện ra, sẽ phơi bày trên màn hình. Họ thực đi bao nhiêu bước, họ thực sự tan thấm bao nhiêu phần hồn của mình vào thành phố đó thì dư chấn nơi lòng người xem cũng sẽ tỉ lệ thuận.
Tôi tự hỏi:
- Phải đi bao nhiêu bước nữa…
… để trở thành một khán giả BIẾT phim, HIỂU phim?
#Nhiên
