- Rồi, anh.
- Đâu, đưa anh coi.
- Dạ.
- À, không. Trang 98 nha.
Linh chăm chú, nhìn vào quyển sách màu đen, rồi đưa mắt nhìn tôi.
- Em thấy hàng cuối ở mặt trái chứ?
Không đợi câu trả lời. Tôi tiếp tục:
- Prop hay là Accessoires. Chữ mà mình cần tra. Nghĩa là gì, em?
- Ừm, đạo cụ.
- Sách định nghĩa thế nào?
- Là tất cả vật dụng diễn viên sử dụng hoặc xuất hiện trong bộ phim.
- Anh cũng vừa tra hôm qua. Mấy lần đọc sách, thấy xuất hiện mà cũng chưa hiểu nghĩa. Đạo cụ thì mình biết nhưng tiếng Anh, tiếng Pháp của nó thì mình không. Rồi! Bây giờ tụi mình phân tích phân cảnh đầu tiên của Burning. Em thấy gì?
- À, một chiếc xe tải. Nhân vật đứng hút thuốc đằng sau.
- Ok em. Vậy mình có thể kết luận trong những phút đầu tiên có 2 đạo cụ. Chiếc xe và điếu thuốc. Em nghĩ sao về cảnh này?
- À, có lẽ em là em không thích lắm. Vì trước giờ không thích những người hút thuốc. Không phải là ác cảm. Chỉ là không thích thôi. Dường như gần đây cũng đã có phim đề hẳn lên những câu đại loại như là “hút thuốc có hại cho sức khỏe” hay là những khuyến cáo tương tự.
- Anh có nghe nói chuyện này. Về mặt điện ảnh, tất cả những gì xuất hiện trên khung hình đều có ý nghĩa. Cho nên việc đề vào khuyến cáo, diễn giải hay tuyên truyền theo anh thấy là hơi lạ lùng. Ở đây là việc giáo dục về tác hại của chất gây nghiện, điều đó anh nghĩ là trách nhiệm chung. Nhà trường, gia đình cần phải làm. Chứ không thể đùn đẩy vào lãnh vực sáng tạo. Chẳng hạn như anh, anh chẳng bao giờ hút thuốc. Có thấy người khác, có được gợi ý sử dụng thì cũng không. Tại vì thói quen của mình đã là như vậy. Mình hiểu thuốc lá có thể dẫn tới chuyện gì. Mặt khác, phim ảnh là một dụng công về mặt nghệ thuật. Nếu đưa lên hình ảnh thuốc lá chỉ có ý mô tả, miêu tả, tái hiện hiện thực đời sống thì anh thấy đó là sự kém tay nghề của đạo diễn hay là mòn sáo. Chứ anh không ép họ phải trở thành những nhà giáo dục công dân. À… hình như anh đi hơi xa…
Linh mím môi cười, đưa tay chống cằm.
- Cảnh đầu tiên là chiếc xe tải. Em thử nhớ lại xem, chi tiết hơn.
- Chiếc xe… quay từ phía sau thùng xe… cái khóa thùng xe tải… Trung cảnh hay là cận cảnh gì đó… Toàn, trung, cận mấy cái này em vừa nghe anh nói hôm trước… cũng chưa nhớ hết các khái niệm.
- Ok em. Cái khóa thùng xe tải. Vậy là cửa xe đóng, đúng không?
- Đúng rồi, anh.
- Vậy sau đó?
- Anh thanh niên mở xe.
- Chính là điểm này. Cửa xe phải đóng để sau đó anh này mở, lấy đồ ra và vác đi.
- Đúng rồi!
- Anh không biết gọi đây là gì. Có thể tạm gọi là sự chuyển động hay vận động. Đạo cụ gồm có chiếc xe, cụ thể thùng xe, cửa xe và đồ đạc quần áo bên trong. Như vậy nhờ việc đạo cụ được sử dụng mình thấy được sự chuyển động. Câu chuyện vận động nhờ đạo cụ. Sự dàn dựng, sắp đặt theo 1 trật tự để tạo ra tính chuyển động.
- Ôi, những cái này quả là em chưa để ý bao giờ. Chỉ xem thế thôi.
- Anh cũng chỉ mới tập xem theo kiểu này gần đây. Cái gì mình cũng phải lý giải.
- Vừa xem vừa suy luận như vậy có khiến cho mình bị rối không anh?
- Anh cũng không biết. Xem như mình luyện tập thể thao vậy thôi. Tập vài ngày thấy mệt, thấy đau. Tập lâu thành quen.
- Em thấy anh nhớ nhiều chi tiết quá.
- Ừm, có lẽ xem theo cách này nó giúp mình luyện trí nhớ thật... à mà thôi, bỏ qua chiếc xe, giờ mình tập trung vào điếu thuốc. Em thấy điếu thuốc trước hay là khói thuốc trước?
- Cái này em không nhớ rồi.
- Ok, vậy phải xem lại nhé. Nhưng chắc chắn là điếu thuốc xuất hiện sau chiếc xe tải đúng không?
- Đúng anh.
- Xác nhận?
- Confirmed.
- Tức là nhân vật đứng khuất sau chiếc xe?
- Confirmed.
- Vậy theo em lúc này đạo diễn sẽ để cho khói thuốc bay ra hay là cho nhân vật xuất hiện liền?
- Nếu nhân vật rồi tới điếu thuốc có khói bay thì có lẽ là bình thường. Khói trước cho người xem tò mò không biết là ai rồi từ từ nhân vật mới xuất hiện…
- Chính chỗ này. Từ nhỏ đến lớn. Từ tiểu tiết đến toàn cục. Từ khói thuốc đến điếu thuốc, bàn tay và toàn thân nhân vật. Đây là cách giới thiệu nhân vật. Nếu nhân vật tràn màn hình ngay từ đầu rồi cầm điếu thuốc hút thì anh nghĩ sẽ không có gì để nói hoặc là sau đó phải có một hành động nào đó có tính chất nhân – quả. Bằng không thì sẽ vô nghĩa.
- Dạ, quả là mọi thứ phải có ý nghĩa.
- Chưa hết. Tựa phim là gì?
- Burning.
- Nghĩa là gì?
- Đốt.
- Em nghĩ đến hình ảnh gì với “đốt”?
- Ngọn lửa?
- Trước khi có lửa thì có gì…?
- Khói.
Tôi lật 2 bàn tay, nhún vai, nghiêng đầu. Linh đánh mắt, thoáng trầm tư, nói như thở dài:
- wow.
- Em thấy có tính liên kết giữa tựa đề và hình ảnh đầu tiên của nhân vật rồi phải không?
- Vâng.
- Có còn muốn ghi câu “hút thuốc có hại cho sức khỏe” không?
Linh lại cười, khẽ lắc đầu.
- Anh nghĩ dùng điếu thuốc như 1 đạo cụ thì cũng không có gì mới. Diễn viên rất ưa dùng đạo cụ này để trợ lực cho diễn xuất. Vì quá nhiều nên trở nên mòn sáo. Thế nên anh cũng không đánh giá quá cao việc hút thuốc hay mượn điếu thuốc để tăng cường cho biểu cảm khuôn mặt hoặc thể hiện nội tâm. Khi nhìn vào phân cảnh này anh chỉ để ý xem nó có ý nghĩa gì không? Theo suy nghĩ của anh, một là tạo ra sự vận động về tình tiết. Chiếc xe rồi phía sau chiếc xe. Hai cũng là tạo ra chuyển động trong 1 khung hình tĩnh. Khói bay bay. Ba là tạo ra tính liên hệ ngữ nghĩa đồng nhất với với tiêu đề của bộ phim. Khói và lửa.
Thôi bây giờ chúng ta thử phân tích về cách di chuyển camera nhé.
#Nhiên
- Nguồn ảnh: BURNING (2018)
