Tôi ngồi xem lại đoạn phim dành cho 5 đề cử trong hạng mục Câu Chuyện Hay Nhất của APFF 2018.
Ngoài Đảo Của Dân Ngụ Cư (ĐCDNC, Việt Nam), 4 bộ phim còn lại đến từ các quốc gia Malaysia, Mông Cổ, Sri Lanka và Iran. Khi lần đầu tiên biết được thông tin về danh sách đề cử, thấy cái tên Iran là tôi đã nhiều phần e ngại. Quốc gia này, văn hóa dân gian ngàn đời và một nền điện ảnh có sức sống vô cùng đặc biệt, có bao nhiêu bằng cớ để trong tôi nảy ra một suy nghĩ,
“Đối thủ mạnh đây! Lừng lẫy và sừng sỏ! Làm sao Đảo thắng?”
Cảm giác cũng không khác gì tuyển bóng đá U23 Việt Nam đụng phải những đội lớn nhất trong khu vực như Hàn Quốc, Nhật Bản tại Đại Hội Thể Thao Á Châu (Indonesia) vào cùng thời điểm Đảo tranh tài tại LHP Châu Á - Thái Bình Dương (APFF, Đài Loan). Làm sao thắng? Mà nếu thắng thì đó hẳn phải là niềm tự hào quốc gia. Vinh quang khi đó không còn là vinh quang cho một cá nhân, một tập thể mà là vinh quang cho Tổ Quốc, cho dân tộc.
Đó là dư chấn ban đầu khi đọc tên các đối thủ trong danh sách, đến khi ngồi xem đoạn trình chiếu, dẫu chỉ là mấy giây ngắn ngủi nhưng tôi cũng ước chừng được nội hàm trong những thước phim của đội bạn. Thật tiếc là tôi không có đủ điều kiện để có thể tiếp cận cả 4 bộ phim này. Nếu sự ấy xảy ra, tôi tin rằng năng lực cảm thụ của tôi sẽ có thêm những bài học trực quan và vô cùng hữu ích.
Trong đoạn giới thiệu về ĐCDNC, tôi ngồi canh chừng kỹ lưỡng và chụp được tất cả 5 ảnh cho 5 lần chuyển cảnh. Nghĩa là Ban Tổ Chức (BTC) đã lựa chọn 5 hoạt ảnh để tóm lược bộ phim này. Lựa chọn của họ hẳn nhiên không phải chỉ là một sự sàng lọc vô tư, vô căn cớ. Tôi canh chụp từ màn hình và có 5 tấm ảnh. Tôi bày ra theo đúng thứ tự từ BTC và tôi bắt đầu công tác được gọi là "mổ băng".
3/5 ảnh cho người xem thấy được diễn tiến trong mối quan hệ giữa Chu (con gái) và Chệt Liếm (người cha). Ảnh 1, ảnh 2 là một dạng ảnh toàn, có giá trị mô tả về bối cảnh, nơi chốn.
Điều thú vị trong ảnh 1 là sự xuất hiện của Phước (Phạm Hồng Phước) và Miên (Nhan Phúc Vinh). Một người ở trên mái nhà. Một người đứng ở sân dưới. Dáng vẻ đều không có gì thoải mái. Người xem không thể không chú ý đến sự bất thường trong nét biểu đạt của hai nhân vật và cả vị trí của họ. Một cảm giác bất lực ở cả hai hướng, hướng thượng và hướng hạ của cả Phước lẫn Miên.
Điều thú vị trong ảnh 1 là sự xuất hiện của Phước (Phạm Hồng Phước) và Miên (Nhan Phúc Vinh). Một người ở trên mái nhà. Một người đứng ở sân dưới. Dáng vẻ đều không có gì thoải mái. Người xem không thể không chú ý đến sự bất thường trong nét biểu đạt của hai nhân vật và cả vị trí của họ. Một cảm giác bất lực ở cả hai hướng, hướng thượng và hướng hạ của cả Phước lẫn Miên.
Ảnh 2 cũng là một dạng ảnh toàn. Nếu ảnh 1 cho người ta cảm giác toàn rộng thì ảnh 2 ngược lại. Toàn hẹp. Một sự bít bùng vì thanh gỗ chiếm hết một nửa ánh nhìn. Hình ảnh gợi ra sự bế tắc, chật chội. Bức tường xám, thanh gỗ chắn, tất cả khiến người ta hình dung đến sự giam hãm. Ngôi nhà, bối cảnh của câu chuyện không khác gì một nhà tù.
Ảnh 3 là Chệt Liếm cõng Chu, có hơi hướng đặc tả. Màu nền của ảnh giờ đã chuyển sang màu xanh da trời. Điều này thể hiện rõ ràng là bối cảnh đã thay đổi. Tâm thức của nhân vật cũng đã có sự phát triển.
Ảnh 3 là Chệt Liếm cõng Chu, có hơi hướng đặc tả. Màu nền của ảnh giờ đã chuyển sang màu xanh da trời. Điều này thể hiện rõ ràng là bối cảnh đã thay đổi. Tâm thức của nhân vật cũng đã có sự phát triển.
Ngay sau là ảnh Chệt Liếm đang ngồi thẫn thờ. Đây là ảnh cận.
Ảnh thứ 5, ảnh cuối cùng là nhìn từ trên cao, Chệt Liếm (áo trắng) đang ngồi và sóng biển đánh vào bờ. Thêm một ảnh toàn nữa để khép lại phần trích dẫn cho đề cử.
Với tất cả những lựa chọn hình ảnh từ BTC, tôi có thể nói rằng những cái thấy của tôi về bộ phim này thêm một lần nữa được củng cố. Hay như cách nói của Ngọc Thanh Tâm, "được đền đáp". Tôi có một ước nghĩ, một niềm tin vào nhận định của mình. Và với những gì tôi trông thấy, tôi chứng kiến đêm nay, niềm tin đã được đền đáp.
5 hoạt ảnh được trộn trong một dòng âm thanh duy nhất. Đó là tiếng hát của Chu. Ảnh 1, ảnh 2 có giá trị giới thiệu khung thời gian và bối cảnh của câu chuyện. Điều thú vị là ở ảnh 1 có sự xuất hiện của Phước (hướng thượng) và Miên (hướng hạ). Cả 2 người này thuộc về nguyên ảnh Đồng Minh (hỗ trợ, tiếp sức cho nguyên ảnh Anh Hùng trên hành trình vượt thoát và chuyển hóa). Vị thế hướng thượng và hướng hạ hé lộ rất nhiều điều về sức ảnh hưởng cũng như chiều hướng ảnh hưởng của 2 Đồng Minh này đến Anh Hùng.
Ảnh 3 là Chu được Chệt Liếm cõng. Ảnh 3 cùng tiếng hát xuyên suốt ngoài hình là sự xác nhận người Anh Hùng trong tác phẩm này cũng như phần nào hé lộ hành trình của họ. Đó chính là Chu. Tác nhân giữ vai trò lớn nhất trong hành trình của Chu và cũng là ngáng trở lớn nhất chính là Chệt Liếm (người cha). Ảnh 4 là sự xác nhận cho nguyên ảnh Bóng Âm (phản diện là Chệt Liếm) đối nghịch với nguyên ảnh Anh Hùng (chính diện là Chu). Ảnh 5 là một ảnh toàn, phơi bày bờ cát và biển cả, một dạng ranh giới giữa sống chết. Ảnh 5 xác nhận hình ảnh biển cả chính là ẩn ngôn cho trạm dừng cuối cùng của người Anh Hùng. Ảnh 1, ảnh 2 là khởi đầu, căn nhà - sự chật hẹp, tù túng, nơi tâm thức bị trói nhốt. Ảnh 5 là kết thúc, đại dương - sự phóng thích, thoáng đãng, nơi tâm thức được giải thoát. Hành trình của Chu là từ căn gác gỗ đến biển khơi. Cô muốn ra biển. Cô đi tìm tự do.
Ảnh 3 là Chu được Chệt Liếm cõng. Ảnh 3 cùng tiếng hát xuyên suốt ngoài hình là sự xác nhận người Anh Hùng trong tác phẩm này cũng như phần nào hé lộ hành trình của họ. Đó chính là Chu. Tác nhân giữ vai trò lớn nhất trong hành trình của Chu và cũng là ngáng trở lớn nhất chính là Chệt Liếm (người cha). Ảnh 4 là sự xác nhận cho nguyên ảnh Bóng Âm (phản diện là Chệt Liếm) đối nghịch với nguyên ảnh Anh Hùng (chính diện là Chu). Ảnh 5 là một ảnh toàn, phơi bày bờ cát và biển cả, một dạng ranh giới giữa sống chết. Ảnh 5 xác nhận hình ảnh biển cả chính là ẩn ngôn cho trạm dừng cuối cùng của người Anh Hùng. Ảnh 1, ảnh 2 là khởi đầu, căn nhà - sự chật hẹp, tù túng, nơi tâm thức bị trói nhốt. Ảnh 5 là kết thúc, đại dương - sự phóng thích, thoáng đãng, nơi tâm thức được giải thoát. Hành trình của Chu là từ căn gác gỗ đến biển khơi. Cô muốn ra biển. Cô đi tìm tự do.
Tất cả tinh thần chủ đạo và diễn biến của câu chuyện được diễn đạt gói gọn trong một đoạn trình chiếu tính bằng giây. Điện ảnh thật thần kỳ! Nhờ đó, tri âm tìm thấy tri âm. Chỉ cần nhìn cách nói, cách viết, cách bày tỏ của một người nào đó, dù chỉ vài phút giây, ta dự cảm được ai là đồng minh, ai là tri kỷ.
Đây là thời điểm tháng 9.2018, tôi xem Đảo từ tháng 6.2017. Thời gian giữa 2 cột mốc này cũng chính là thời gian giải ngố của tôi với bộ môn điện ảnh. Giải ngố là một cách nói giảm nhẹ. Nói cho chính xác là bớt ngu. Tôi nghĩ rằng sau hơn 1 năm đèn sách (thật ra cũng không được liền mạch, có những khoảng mình phải tạm dừng vì nhiều lý do), tôi đã bớt ngu đi ít nhiều. Chẳng hạn như trong địa hạt phân tích kịch bản, tôi đã học được nhiều điều hay và mang tính nền tảng. Nhưng trong những địa hạt khác (những thành tố góp thành một tác phẩm điện ảnh) như là phần hình ảnh và mọi ẩn nghĩa đi kèm theo sự lựa chọn một góc máy, tôi vẫn còn rất ngu. Điều này cũng không khó để lý giải. Không phải chỉ ôm sách đọc thì sẽ đào sâu được những tầng ẩn ngôn về nhiếp ảnh và hội họa trong bộ phim. Cần nhất phải là những kinh nghiệm trực tiếp. Điều đó tiếc thay tôi không có. Chẳng hiểu là những mổ xẻ bên trên về hình ảnh của tôi có chân xác không? Nhưng tôi chẳng thấy e ngại mà phơi bày. Suy nghĩ trong tôi lúc này là "tiến lên, tiến lên", tôi muốn chớp lấy ngay nguồn cảm hứng lớn lao từ sự kiện APFF lần thứ 58 để lấy lại động lực và niềm say mê học tập.
Mọi diễn biến liên quan, trước - trong - sau của APFF đến Đảo, tôi đều gom thu góp nhặt. Tôi không thấy một sự ghi nhận nào là dư thừa. Chẳng hạn, như đêm trao giải hôm qua, BTC đã rất bất cập là không dùng tiếng Anh khiến cho tôi là một người theo dõi chẳng hiểu điều gì đang xảy ra. Đây là một LHP mang tầm cỡ quốc tế mà không hiểu sao họ lại đưa tới diễn biến này. Người MC rõ ràng là có thể nói tiếng Anh nhưng rốt cuộc suốt 4, 5 tiếng đồng hồ, âm thanh Hoa Ngữ vẫn là âm thanh chủ đạo. Nhưng thôi, chuyện đã qua và tôi không muốn bàn vào những điều không ưa thích. Tôi muốn tập trung vào một điểm nhìn đặc biệt. Dù BTC có nhiều bất cập nhưng tôi cũng đã kịp ghi nhận một sự xuất hiện rất đặc biệt. Đó là đạo diễn Hầu Hiếu Hiền.
Cái tên của ông cùng rất nhiều tác phẩm thật sự là một nguồn tham khảo xứng đáng để tôi dày công phân tích. Dĩ nhiên việc tiếp cận với các bộ phim của ông với tôi là bất khả. Nhưng việc nhìn thấy với tôi thật sự là một điềm lành. Một dạng tín hiệu đem tới cho tôi sự hân hoan. Tôi bỗng nghĩ tới Đài Loan, những nhân tài điện ảnh của họ. Và thêm một cái tên nữa. Lý An. Và còn ai nữa? Còn nhiều lắm! Những con người tôi chưa từng biết và chưa từng được xem phim của họ. Có thể, có thể lắm chứ, đây là một bước ngoặc, mở ra một điều gì đó…
Điều gì đó… tôi đã nhận được từ cách đêm trao giải 2 ngày. Tức là thứ 5. Giám đốc hình ảnh của ĐCDNC, anh Lý Thái Dũng. Anh có loan báo trên trang của mình rằng sẽ mang Đảo đến Đài Loan vào tháng 11. Tức là 2 tháng sau sự kiện APFF. Anh sẽ mang Đảo đến trình chiếu tại trường Điện ảnh Đài Bắc. Với tôi, đây cũng là một dạng điềm báo.
Hầu Hiếu Hiền. Đài Loan. Đảo. Đảo. Đài Loan. Đảo Của Dân Ngụ Cư. Chỉ ngồi xếp những từ khóa này lại là đã cảm giác như một vòng tuần hoàn kỳ diệu đang xoay vần. Đài Loan cũng là một quần đảo, biệt lập hoàn toàn. Sự biệt lập về địa lý dẫn đến sự độc lập trong tư tưởng. Nói về lịch sử Đài Loan thì ngàn giờ là không đủ. Tôi vẫn chưa hiểu biết gì về đất nước này. Nhưng tôi thấy rằng những ẩn ngôn trong ĐCDNC lại được trình chiếu tại một nơi mà chỉ cần một thoáng nhìn tôi đã thấy muôn vàn mật ngữ tương ứng.
Đảo Trong Đảo.
Một nguồn cảm hứng lớn lao về sắc, về hình.
Đang trôi chảy trong tôi.
#Nhiên
