2018, 6 tháng cuối năm là thời gian tôi nhiệt tình tham dự các buổi chiếu phim cộng đồng. Đường xa không ngại. Thời gian không nghĩ. Chỉ cần không phải là phim hồng. Không cần danh tiếng. Không cần nội dung. Gần như tuần nào tôi cũng cố gắng đi xem ít nhất 1 đến 2 hay 3 buổi. Đó là giai đoạn thứ nhất.
Giai đoạn thứ hai. Từ đầu 2019 đến nay, số lần xem nhỏ giọt dần. Tư duy pháp lý chen vào và đứng hàng ưu tiên. Tôi chỉ muốn đến các buổi có nguồn phim hợp pháp. Hẳn nhiên, vẫn sẽ có những trường hợp ngoại lệ mà A Separation là một ví dụ. Tôi không cần phải cập nhật thông tin về phim này vì trong tôi đã có một dự cảm, “hễ là Iran sản xuất thì phần lớn là những phim tốt.”
Quả đúng là vậy! Phim lôi cuốn tôi thật sự! Nhớ đợt xem 7 phim Iran ở Hà Nội, một số phim xem ngay thời điểm giữa trưa hay gần xế, phim nào tôi cũng ngủ gật giữa chừng. Có lẽ là cơ thể quá tải vì xem quá nhiều phim trong một thời gian ngắn. Mà cũng có thể vì phim thoại nhiều đâm ra tâm lý có xu hướng muốn tìm một khoảng lặng để cân bằng. A Separation cũng vậy, thoại rất nhiều nhưng tôi không ngáp vặt, không bị phân tán và cũng cố không để cho một lần chớp mắt nào xảy ra. Cách tạo ra xung đột trong tình tiết trong khâu biên kịch và cách hòa ánh nhìn hạn tri từ ống kính máy quay với mắt nhìn của người xem thật sự là một bài học đáng giá về nghệ thuật tự sự bằng hình ảnh.
Tôi đã nói về nguyên do thứ nhất về việc tham dự buổi chiếu này. Đó là vì ấn tượng tốt đẹp về điện ảnh Iran. Nguyên do thứ hai đưa đẩy bàn chân là phản ứng khán giả. Điều tôi muốn thu gặt trong buổi này là ý kiến người xem. Khán phòng theo tôi có sức chứa khoảng 50. Nơi này theo dự tưởng của tôi luôn là một không gian tập hợp lớp khán giả có tri thức chuyên ngành, đa ngành hoặc có goût thẩm mỹ tốt. Vậy nên tôi đã ngồi cho đến phút cuối cùng sau buổi chiếu. Thời gian có lẽ cũng trên dưới 45 phút để quyết nghe cho tận thấu tất cả mọi phản hồi trực tiếp ngay sau khi xem phim.
Người đầu tiên là một người ở ngành giáo dục. Người thứ hai trẻ hơn tiếp lời. Họ ngồi ở phía trước tôi theo hướng 11 giờ. Hẳn nhiên, cả hai đều vượt xa tôi về sự học và sự đi. Tuy vậy trong cả hai phát biểu thì tôi không nghe được nhiều về dư vị của bộ phim trong lòng họ mà gần như toàn bộ dung lượng âm thanh chỉ đề cập đến kiến thức của họ về Hồi Giáo hay là trải nghiệm thực tế trong những ngày sống ở đất nước này. Một số khán giả sau đó thì cũng không thoát khỏi lối chia sẻ như vậy. Có 1 bạn ngồi ngay phía sau tôi. Bài nói của bạn hết phân nửa là kể lại tình tiết của bộ phim.
Đối với tôi, những ghi nhận vừa nêu thật ra không có gì mới. Đó cũng từng là tôi, là chính tôi. Nhận xét về phim có hai lối mà tôi luôn ý thức TRÁNH. Thứ nhất là lấy những sở đắc tri thức hay kinh nghiệm thực tế của mình để áp chế lên đề tài của bộ phim. Thứ hai là thuật lại nội dung của bộ phim. Nếu đi theo lối này thì rất khó để xuyên phá vào các tầng lớp bên trong của một tác phẩm điện ảnh. Trong khi đó là điều tôi rất cần, rất mong.
Nghe hết tất cả các phản ứng của khán giả thì tôi có thể kết luận rằng phim thành công. Phim gây cho người xem sự đắn đo trong phân định đúng / sai, thiện / bất thiện. Phim tạo ra phản ứng hoang mang, khiến tất cả đều phải đặt nhiều dấu hỏi vào sự phân ly, nguyên nhân gãy đổ trong liên kết gia đình. Rõ ràng nội dung phim đã thoát thai khỏi bối cảnh 1 đất nước và gây nên sự đồng cảm lớn về thân phận con người. Và quan trọng là cách kể chuyện giản dị, không khoa trương thị giác mà cực kỳ lôi cuốn.
Thật tiếc là không có ai lẩy ra những hình ảnh hay hoạt ảnh ẩn ngôn của bộ phim để bày tỏ cảm nhận của mình! Ví dụ như chiếc khăn vấn của 2 nhân vật nữ. Cách vấn khăn của họ, hiệu ứng thị giác từ đạo cụ là chiếc khăn thật sự rất đáng để phân tích. Hay cách di chuyển của các nhân vật. Tại sao người phụ nữ giúp việc phải leo lên cầu thang để đến với ngôi nhà của anh chồng? Tại sao anh chồng và cô vợ lại ở trong tháng máy và đi theo chiều xuống khi đến thăm cô giúp việc? Có hàng chục, hằng trăm hình ảnh đắt giá như vậy mà tôi tiếc ngẩn ngơ là không có khán giả nào khai thác để làm điểm tựa, điểm nhấn trong phần trình bày của mình.
Tôi rất thích phim này và tôi nhận ra những điều, rất muốn đối chứng mà không biết tỏ bày cùng ai.
#Nhiên
7.4.2019
