Khi chọn tham gia sự kiện của CHANGEVN, như thường lệ, tôi cần phải đi qua bước đăng ký. Tôi điền đủ toàn bộ thông tin ở các khung ô. Trong đó có một yêu cầu. Đó là gửi kèm 1 tấm ảnh do mình chụp. Các ảnh này sẽ được lựa chọn ngẫu nhiên để trở thành một phần ứng đáp giữa khán giả và 2 diễn giả (vốn là chuyên gia về nhiếp ảnh).
Theo suy luận của tôi, buổi sắp tới đây ẩn trong một chuỗi hoạt động gầy dựng ý thức của xã hội về tình trạng ô nhiễm không khí đang ngày càng trầm trọng. Ban tổ chức tạo ra một cuộc thi ảnh để kích hoạt sự quan tâm của dư luận. Nhưng để chụp ảnh đúng nghĩa thì cần phải có kiến thức. Vậy nên họ đã tích hợp thêm ý nghĩa giáo dục trong hoạt động của mình. Nghĩa là chụp một tấm ảnh có ý nghĩa là vế sau. Vế trước là chụp một tấm ảnh đẹp. Và vế đầu là chụp một tấm ảnh đúng. Đó không phải là chuyện giơ tay bấm nút hú họa mà là một sự trao dồi bền bỉ của tay nghề và kinh nghiệm. Vạn sự khởi đầu từ việc tích lũy hiểu biết. Và ngược lại, mọi bất hạnh, tai ương, ngang trái cũng đều có nguồn cơn từ thiếu hiểu biết. Một cuộc trò chuyện giữa một bên là nghiệp dư và một bên là chuyên nghiệp sẽ chỉ ra đâu là yếu tố chân thiện và thẩm mỹ trong việc chụp ảnh. Nói ngắn đi đó sẽ là một sự cộng tác giữa 2 bên để làm cho bức ảnh đẹp thêm.
Thật lòng là tôi không hề có một tơ tưởng nào về sự đối thoại như trên cả. Vì đối với tôi, nhiếp ảnh không phải là một cuộc chơi dành cho số đông. Nhìn về chiều xa dài, tôi thấy kiến thức (1) có thể tích lũy nhưng không gian sáng tạo, môi trường làm nghề (2) không có thì vẫn là con số không tròn trĩnh. Lại còn cần thêm một người thành tựu đi trước (3) chỉ bày, dẫn dắt, khơi nguồn cảm hứng và hun đúc nên tình yêu với nhiếp ảnh. Và đầu tiên là phải có máy móc chuyên dụng (4) cùng kỹ năng, kiến thức về công nghệ song hành. 4 điều kiện và nhìn thấy tự thân không có một số nào thế nên dù đồng cảm thiện ý của ban tổ chức nhưng việc điền thông tin của tôi chỉ là hành động vô cảm, vô tri. Theo thể lệ phải điền thì tôi nhanh chóng tìm ảnh rồi giao nộp đường dẫn về ảnh. Mọi thứ diễn ra chóng vánh và không nghĩ ngợi gì thêm.
Buổi nói chuyện diễn ra từ lúc 9 giờ sáng, có lẽ là bắt đầu muộn hơn 15 phút. Sau khi 2 diễn giả lần lượt phát biểu, phổ biến kiến thức lẫn kinh nghiệm về bộ môn nhiếp ảnh và một khoảng nghỉ xen kẽ thì đến phần giao lưu, hỏi đáp về chính những tấm ảnh mà khán giả đã gửi về. Theo ước lượng của tôi, số lượng người tham gia buổi này vào khoảng 60 đến 70 người. Vậy nên, ước chừng cũng sẽ có tương ứng 60, 70 ảnh gửi về. Nào ngờ theo thông báo chỉ có 6 người gửi ảnh. Tôi không rõ có phải vậy không. Hay là tôi nghe nhầm. Thế nên danh sách ảnh được trình chiếu lên màn hình lớn và đem ra phân tích có tấm ảnh của tôi. Thứ tự là số 3. Sau 2 người bạn trẻ mà tôi đoán tầm 22 đến 26 tuổi thì đến phiên tôi lên thuyết trình về tấm ảnh của mình cũng như đặt câu hỏi với 2 diễn giả.
Quả đúng là hơi bất ngờ và nằm ngoài mọi tiên liệu! Nhưng ít nhiều gì đó nơi bề trong tôi thấy cũng vui, niềm vui không lớn mà nhẹ nhàng, niềm vui trong sự trầm tưởng đến người bạn đồng minh đi cùng đã giúp tôi chụp lại tấm ảnh này.
Đây hẳn nhiên chẳng phải là một tấm ảnh nghệ thuật. Một tấm ảnh mà người chụp phải đứng lên nói về nó, giảng giải về nó thì hẳn rồi. Đó không phải là nghệ thuật. Nghệ thuật là thứ ngôn ngữ không cần phải minh họa hay diễn giải thêm bằng ngôn từ. Nhìn vào 1 tấm ảnh mà người xem có cảm xúc, có suy tư, có hướng tâm về những điều lành, điều đẹp hay hiện thực cuộc sống thì đó mới là ảnh nghệ thuật. Còn ảnh của tôi chỉ là dạng ảnh có tính chất lưu niệm. Chụp để nhớ ngày nhớ tháng vậy thôi.
Bức ảnh được lưu giữ vào lúc 3 giờ 15 phút chiều, ngày 2.11.2018. Đây là một trạm dừng cách Lũng Cú 30 km. Chạy xe trên đường, nhìn thấy 1 cảnh đẹp và cũng muốn dừng nghỉ. Vậy là tôi ngồi xuống, nhờ đồng minh chiến lược chụp lại góc nhìn này. Ảnh hơi tối. Mặt phẳng tôi ngồi lại là mặt phẳng nghiêng, tạo nên một đường chéo, lệch so với đường chân trời. Vậy nên tôi làm thêm 2 bước hậu kỳ. Đó là xoay trở trục hoành của ảnh, cắt bỏ những khoảng dư gây phân tán. Và sau cùng là chuyển sang ảnh trắng đen. Bản năng nói nhỏ với tôi rằng thế mới là xứng đáng để lưu giữ, để thỉnh thoảng kéo ra khỏi ngăn bàn mà nhìn ngắm.
Về bố cục, việc quay lưng nhìn cảnh này cũng chẳng có gì mới lạ. Trên giang hồ đã có hàng vạn, hàng triệu ảnh tương tự. Tôi chỉ là phận sao chép, thấy người ta làm và ưa thích rồi bắt chước vậy thôi. Tôi lại chụp bằng một chiếc điện thoại cảm ứng. Chiếc điện thoại này không có sim. Tôi chỉ dùng để lưu ảnh và viết nhật ký trên suốt hành trình Đông Bắc của mình. Điện thoại là món quà của một người bạn sau một lần chúng tôi cộng tác trong một công việc kinh doanh. Điện thoại tôi không rõ là khẩu độ và cảm biến ra sao. Nghe đâu giá của nói là tầm 6 hay trên dưới 7 triệu.
Theo tôi được biết, việc chụp ảnh bằng điện thoại và lại thêm cả phần hậu kỳ sử dụng các ứng dụng chỉnh sửa chưa bao giờ được đánh giá cao trong tư duy nhiếp ảnh nghệ thuật. Thế nên việc chụp ảnh của tôi, thu gom hết tất cả các yếu tố thì chỉ là một bức ảnh tầm thường.
Ý nghĩa nếu có thì chỉ có thể là ý nghĩa với tôi, ý nghĩa về tinh thần. Còn suy xét về giá trị nghệ thuật thì tự tôi ý thức đây là hàng giả, không phải hàng thiệt. Cần ghi chú thì tôi chỉ đề vào ảnh 5 ký tự. Đó là K H Ô N G.
Về ý nghĩa tinh thần, tôi có thể kể rất nhiều về chuyến đi của tôi. Tôi đã từng đi chơi theo kiểu thỏa mãn khoái cảm xê dịch. Tôi đã từng đi cho khuây khỏa, vì đời buồn nên kiếm tìm chút ít vui thú quên lãng trong sự đi. Tôi đã từng phơi ra sự kham khổ của mình trong 1 cuộc lữ để lợi dụng lòng tốt, sự xót thương, thời gian và tài nguyên của người khác. Tôi cũng đã tự mạo nhận 2 tiếng tâm linh, 2 tiếng về nguồn để sơn phết cho hành trình màu sang giá. Và tôi đã chán ngấy những chuyến đi trá hình như vậy. Sự đi của tôi giờ có những ý nghĩa bề trong mà tôi thấy mình chỉ nên chia sẻ nếu đối phương là người có chung căn tính, hoặc chia sẻ trong không gian của chính tôi chứ không phải nơi tường nhà người khác. Mà chỗ tôi đứng chắc chắc không phải là Góc Nghệ, hay góc Lữ. Vậy nên phần trình bày của tôi trước khán giả vô cùng tinh gọn. Tôi nói nhanh về thời gian, địa điểm, trang phục, chuyến đi và vì sao chụp ảnh và chọn ảnh này. Câu hỏi của tôi cho 2 diễn giả cũng xoay quanh ý tình đã viết ở đầu bài nhật ký này.
- Liệu rằng 1 chiếc điện thoại bình thường có thể tạo ra 1 tác phẩm nhiếp ảnh có giá trị?
Tôi rất trân trọng phần tư vấn của 2 nhiếp ảnh gia. Một người chỉ bày tôi cách đặt chủ thể sao cho đúng chuẩn mực và tạo ra tính thẩm mỹ hơn. Còn một người thì gửi lời phân tích và kèm theo sự khen tặng có tính chất động viên, khuyến khích.
Đối với tôi, tấm ảnh là 1 kỷ niệm đẹp. Và giờ đây, việc được kể vài lời về ảnh để hầu chuyện trước khoảng 60 người, trong đó tôi biết có nhiều chuyên gia cũng là một kỷ niệm đẹp. Ít nhất, tấm ảnh cũng đã có 1 đời sống và nay được sống thêm 1 lần nữa. Chắc chắc là tôi không đủ khả năng để tham dự cuộc thi ảnh kèm theo sự kiện này. Nhưng tôi luôn trông ngóng về kết quả sau cùng và thầm chúc tất cả đều được dưỡng nuôi trong tình yêu nghệ thuật nhiếp ảnh
#Nhiên
6.1.2019