1.
Tôi đã đăng ký tên và chắc là lượng người xem cũng sẽ vừa đủ, chưa đến nổi tràn rạp không còn ghế cho tôi. Nếu kịp thời gian thì tôi sẽ ghé qua phố sách Đinh Lễ rồi thong thả đến rạp.
2.
Đây là tấm ảnh tôi chụp trên chuyến bus #14 Miền Đông - Miền Tây. Lúc này tôi đã xem #TLHV qua DVD. Ngồi canh chụp màn hình thì được 1 bộ ảnh mà nhìn đâu cũng đẹp. Tôi rửa ra và mang TLHV đi khắp nơi. Lòng thầm mong có 1 ngày sẽ được xem phim trên màn ảnh rộng. Ngày đó đã tới... chỉ sau vài tháng.
3.
Dịch chuyển chủ đạo của phim là chuyện đi-ở, bỏ-trụ của những thầy cô giáo ở 1 bản làng xa xôi (Tả Giàng Phìn, Sa Pa). Xung lực khiến tôi lưu tâm vì vậy là giữa người dân vùng thượng (không chữ) và giáo viên miền xuôi (có chữ). Chất kịch tính của tác phẩm được gia cố bằng những mẫu tự sự cá nhân, bằng tình cảm chồng chéo giữa các nhân vật. Nhưng với tôi mâu thuẫn chính vẫn nằm trong sự ở hay sự về và ẩn sau đó là sự khôn, sự dại hay là tư duy về lợi ích của giáo dục, của việc học tiếng Kinh trong lòng các dân tộc thiểu số.
4.
Kẻ có chữ trở nên khôn ngoan. Kẻ khôn đều rời bỏ thung lũng. Chỉ có người dại mới ở lại. Đó là đoạn thoại mà tôi vẫn còn nhớ ở phim này. Câu thoại giải thích tóm thâu tâm lý e ngại tiếng Kinh nói riêng và việc học nói chung của người dân vùng thượng. Vế nhân trong đại tự sự của phim đã mở ra. Vậy vế quả sẽ được khép lại như thế nào? Ai khôn? Ai dại? Những câu hỏi sẽ có lời giải nông sâu tùy theo nhận thức của người xem.
5.
Với tôi, chữ chỉ là cửa ngõ để mở đường cho tri thức. Còn một cái thấy sáng, một ánh nhìn bao quát và thấu tận thì không tri thức, chữ nghĩa nào mang lại được. Tiến trình này đòi hỏi sự suy tư và trải nghiệm xương thịt. Và đây là sự học suốt đời dành cho cả hai miền xuôi và vùng thượng. Vậy nên có được cái chữ, dù quan trọng nhưng chỉ là bước đầu, là #TrạmDừng để tiến xa hơn 1 khoảng. Và chuyến xe này không bao giờ dừng, không nên dừng. Nếu dừng thì hiểu biết tích lũy chỉ là ngắn hạn và đứt quãng. Cái khôn đó thực chỉ là khôn lõi, khôn ranh. Xứng đáng nhất, mặt trời chỉ soi chiếu cho những kẻ dại mải miết không ngừng học hỏi, không ngừng tư duy. Cái dại này là cái dại đi tới, cái dại hướng thượng. Tôi muốn gặp, muốn thân cận những trái tim dại khờ như thế.
6.
Thế còn tình?
Không phải là không đủ khôn ranh để rời bỏ thung lũng. Cũng chẳng phải vì cái dại hướng thượng mà chọn ở lại. Có những quyết định không đặt trên suy tư mà là vì sức nặng của chữ tình. Thấy hết, biết hết nhưng đã trót yêu, đã trót thương rồi. Tình chơn thiệt thì đâu còn toan tính, đâu còn so đo. Duy chỉ nhiệt tâm góp gửi, trao tặng. Nhưng để có thể chạm tới thứ xúc cảm ngoạn mục này thì phải băng qua muôn vàn đau thương ngáng trở.
Như đường lên non cao.