Đêm đầu Cải lương - Trăm năm nguồn cội (CLTNNC) tôi ngồi ở ghế chờ bên ngoài. Đến đúng giờ khai mạc, tôi mới vào. Lần xem này khi đến tôi vào luôn bên trong. Tôi đi bộ từ Tao Đàn đến Bến Thành, tâm thái hoàn toàn thong thả. Có lẽ mất khoảng 20 phút. Về sau mới biết là sau khoảng đó trời đổ mưa. Ngồi bên trong thì không hay, chỉ nghe một tiếng chớp giật mà âm thanh vọng đến ghế ngồi.
Tình anh bán chiếu
Ngồi ở vị trí này, tôi nhắm mắt thư giãn một khoảng lâu. Thỉnh thoảng lại mở mắt và thấy bao nhiêu lượt khán giả lướt qua ngang dọc. Những thông tin về trang phục, phong thái, cách đi đứng, cách nói năng của họ lần lượt được các giác quan tự động ghi nhận. Tự xem mình là một khán giả mới với cải lương nên tôi chắc chắn văn hóa thưởng thức, kiến thức và tình yêu không thể nào sánh bằng. Có lẽ vì vậy mà sự biểu lộ ra bên ngoài của họ rõ nét hơn tôi nhiều lần.
Không như tôi đi mình ên. Xung quanh chắc chắn toàn là gia đình, đội nhóm. Họ nói chuyện, họ nhắn tin, họ chụp hình, họ bàn tán từ rôm rả đến râm ran, từ râm ran đến rôm rả. Vậy nên khi chương trình đã đi tới bài Dạ Cổ Hoài Lang tôi vẫn còn phân tán, tưởng như đang đứng ở đường Mạc Đĩnh Chi chứ không phải là đang ở trong nhà hát. Đến gần nửa thời gian mà vẫn chưa thể thâm nhập được vào chương trình.
Phải đến khi anh Vũ Linh xuất hiện trật tự mới được vãn hồi! Lần này anh diện một bộ trang phục lịch lãm, hiện đại nhưng vẫn là màu xanh chủ đạo. Khi anh cất lên tiếng hát thì tôi thấy rõ ràng cường độ, cao độ bạt phủ toàn bộ nhà hát. Mọi âm thanh của nhóm thiểu số thích nói hơn thích nghe bị đẩy lui, im bặt hoàn toàn. Tôi thầm cảm ơn anh vô cùng. Nhờ anh mà tôi mới được thật sự bằng an trong vai trò của một người thưởng thức.
Tiếng hát của anh có độ mạnh vượt trội so với những gì trước đó và đạt độ sâu lắng tách biệt với những gì còn lại. Cơ thể tưởng như đã luống tuổi mà giọng hát thì như không tuổi. Phần giao lưu sau đó lại đi theo một diễn tiến hoàn toàn khác với đêm đầu. Đặc biệt hơn, trước yêu cầu của một số lớn khán giả, anh Đình Toàn, xem như người đại diện nói lên tiếng lòng của số lớn đó, gửi lời yêu cầu thêm một bài nữa. Anh Vũ Linh đã chấp thuận và hát tiếp thêm một bài. Có lẽ vì vậy mà tôi cảm giác chương trình đã dài thêm, dài thêm khá nhiều.
Trước đây tôi chỉ biết bản Tình Anh Bán Chiếu qua tiếng hát Út Trà Ôn. Ở đâu đó trong thập niên 2000, tôi bắt đầu dùng mạng xã hội. Khi đó một số trang nhật ký trực tuyến được viết ở tên miền .multiply. Hầu hết đó là các trang chia sẻ những album nhạc hiếm. Tôi cũng rất ưa vào các trang .multiply đó. Tôi đã nghe bản Tình Anh Bán Chiếu trong một dịp như vậy. Thế rồi vì quá yêu thích mà chép tay rồi tập tành hát theo mà hát mãi vẫn không sao luyến láy cho ngọt mùi như ông “Vua Vọng Cổ”.
Giờ thì tôi được nghe thêm một phiên bản khác, cũng được chấp bút bởi soạn giả Viễn Châu. Tôi cạn hiểu đây là một bản phái sinh từ bản gốc (1959), được lẫy ra, viết nối theo thành một phiên bản kịch cải lương mang tên “Ghe chiếu Cà Mau”.
Đêm thứ hai
Anh Đình Toàn trong đêm dẫn thứ 2 có những khắc ngưng nghỉ khác với đêm thứ nhất đầy nhiệt năng và tốc độ nhả chữ liên hồi. Tôi cảm tưởng anh đã không để tình cảm chen vào và có ý chí chặn lại những trạng thái hưng phấn của mình.
Ở đoạn giới thiệu bài nhạc Phạm Duy anh đã nói đúng tựa “Tình Ca”. Đêm thứ nhất, có lẽ do hồi hộp nên anh đã nói tựa “Tiếng nước tôi”. Giờ thì ở ngay đoạn này tôi tưởng như anh đã có một khắc ngưng nghỉ và tự chế phục mình.
Rất nhiều lần như vậy trong suốt đêm diễn, anh Đình Toàn đã điềm tĩnh ngăn lại dòng cảm xúc có thể tuôn trào khiến cho anh dễ lệch nhịp với chương trình. Ở lần này, tôi thấy cách dẫn của anh đã ít nhiều có sự phanh hãm về mặt tốc độ nhả chữ. Điều này tôi nghĩ sẽ giúp các khán giả lớn tuổi theo kịp với lượng thông tin rất lớn được trao gửi từ anh vì lẽ càng có tuổi thì khả năng tiếp nhận chắc chắn bị giới hạn. Ở đêm một, anh nói nhanh nhưng vẫn rõ câu, rõ chữ. Còn lần này tôi nhận diện sự gia giảm của anh ở rất nhiều đoạn. Vậy nên nếu nói đó là sự trân trọng đối với khán giả thì tôi nghĩ đó là một lời nói rất chân thật.
Đình Toàn có thể nói là một phần rất quan trọng trong chương trình này. Và tôi thấy ở đêm thứ hai, có những đoạn dẫn anh đã phát triển thêm ý tứ để đi đến điểm cuối của mở đề. Về kịch bản chắc chắn không đổi nhưng vẫn có những phần thêm thắt, ngẫu hứng. Như vậy rõ ràng đã có sự lắng nghe phản ứng từ bên dưới, đo lường hiệu ứng âm thanh, có khi tiết chế, có khi tăng cường sao cho vừa, cho thuận. Đêm thứ hai của anh vì vậy tôi thấy tốt hơn đêm thứ nhất.
Ở một số tiết mục khác, tôi cũng có một nhận định tương tự. Chẳng hạn như “Xử án Thượng Dương”. Đêm một đã hay. Đêm hai hay hơn nhiều phần. Độ gắn kết của 3 diễn viên chính tăng lên. Phần múa kết hợp với tập thể của chị Quế Trân mượt mà hơn ở kết thúc và đạt đến sự hoàn hảo ở tính đồng bộ. Phải nói tiết mục này thật sự là đinh ghim của đêm diễn. Những màn ca diễn ra bộ xuất thần đã đẩy cảm xúc của người nghe đến sự mãn nhãn và thỏa lòng thật sự. Đoạn dựng ở điểm vào mở đầu tiết mục tôi nghĩ là rất tốt. Ánh sáng, luồng di chuyển của diễn viên đạt hiệu quả rõ rệt ở mặt hiệu ứng thị giác. Đoạn phát triển từ điểm không thể quay đầu đến điểm cao trào với tôi đạt điểm 10. Đoạn kết theo tôi là có nhiều điểm giao ở ngưỡng biến đổi tâm lý nhân vật được xử lý hơi nhanh. Xét ở phương diện âm nhạc, tôi nghĩ phần giai điệu chắp nối chưa khai thác hết tiềm lực trong chất giọng của chị Quế Trân.
Tôi đã đọc khá nhiều bài phân tích phê bình của khán giả sau đêm một. Và tôi nhận thấy ở đêm thứ hai xuất hiện một loạt sự cải thiện. Có những điều mình tự thấy hay đọc biết từ người khác giờ nhìn lên thấy rõ ràng là đã được xử lý trọn vẹn hơn. Có những điều mình thấy bình thường ở đêm 1 nhưng nay được phát triển và tạo ra phản ứng rất tích cực khi trình diễn trực tiếp. Chẳng hạn như diễn xuất hình thể của chị Trinh Trinh trong vai Kim Anh. Một số nét diễn, một số bộ điệu chưa có ở đêm đầu thì nay xuất hiện và gây được sự tán thưởng nhiệt liệt.
Đây chính là diễn tiến không thể nào có ở phim ảnh hay các sản phẩm thu hình. Một đêm trình diễn trực tiếp qua nhiều buổi chắc chắn tính ráp nối trong dàn dựng của đạo diễn, sự “vào phom” của diễn viên, sự “ăn rơ” trong phối hợp giữa các cá nhân sẽ ngày càng tốt lên. Ngay đêm đầu tôi thấy đã tốt. Đêm thứ hai phát hiện ra nhiều điều còn tốt hơn. Hy vọng chương trình CLTNNC sẽ tiếp tục duy trì phong độ và chạm đến ngưỡng hoàn hảo ở các kỳ sau.
Đây chính là diễn tiến không thể nào có ở phim ảnh hay các sản phẩm thu hình. Một đêm trình diễn trực tiếp qua nhiều buổi chắc chắn tính ráp nối trong dàn dựng của đạo diễn, sự “vào phom” của diễn viên, sự “ăn rơ” trong phối hợp giữa các cá nhân sẽ ngày càng tốt lên. Ngay đêm đầu tôi thấy đã tốt. Đêm thứ hai phát hiện ra nhiều điều còn tốt hơn. Hy vọng chương trình CLTNNC sẽ tiếp tục duy trì phong độ và chạm đến ngưỡng hoàn hảo ở các kỳ sau.
#Nhiên
14.7.2019